The Memory Remains Pt.10: οι ξένοι πριν την Α1

Η παρουσία των ξένων παιχτών στις Ελληνικές ομάδες έχει συνδεθεί με το ξεκίνημα της Α1, την σεζόν 1988-89, όταν η κάθε ομάδα απέκτησε το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει ξένο παίχτη στο πρωτάθλημα για πρώτη φορά. 

Εκείνη τη σεζόν έπαιξαν ονόματα που έγραψαν ιστορία στο πρωτάθλημα, ο Μάικ Τζόουνς για τον ΠΑΟΚ, ο Μαρκ Λάντσμπεργκερ για τον Πανιώνιο, ο Ντάνι Βρέινς για την ΑΕΚ και ο Έντγκαρ Τζόουνς για τον Παναθηναικό. 

Ο Ολυμπιακός έφερε εκείνη τη χρονιά τον Κάρει Σκάρι για την Α1, ταυτόχρονα η παρουσία του Λάρι Μίντλετον στους Ευρωπαικούς αγώνες συνέθετε, μαζί με τον Σκάρι, ένα εκπληκτικό δίδυμο ξένων για την εποχή.

Όμως οι ξένοι παίχτες του 1988-89 δεν ήταν οι πρώτοι ξένοι παίχτες στην ιστορία των ομάδων.

Οι Ελληνικές ομάδες συνήθιζαν να φέρνουν κάθε λογής ενισχύσεις για τους Ευρωπαικούς αγώνες, έστω και αν αυτοί ήταν συνήθως λιγοστοί. Μιλάμε για παίχτες που έπαιζαν 2 ή 4 ματς συνήθως μόνο. 

Αυτός είναι ο ένας λόγος που τα ονόματά τους δεν μας είναι το ίδιο οικεία συγκριτικά με εκείνα των ξένων που έπαιξαν στις εγχώριες διοργανώσεις. 

Ο άλλος λόγος είναι ότι πρόκειται για παίχτες που έπαιξαν στις ομάδες μας ακόμα και μισό αιώνα πίσω. Οι καταγραφές της εποχής είναι λιγοστές και η μνήμη εξασθενεί.

Παρόλα αυτά οι ξένοι παίχτες του Ολυμπιακού προ Α1 έχουν ενδιαφέρουσες ιστορίες, κάποιες από αυτές είναι τόσο σημαντικές που ανατρέπουν αυτά που νομίζαμε ότι ξέρουμε για την ιστορία της ομάδας.

Πολλοί θα έλεγαν ότι ο Κάρει Σκάρει είναι το πρώτο μεγάλο όνομα που έρχεται στον Ολυμπιακό μετά από σημαντική παρουσία στο ΝΒΑ και άλλοι ότι ο Ζάρκο Πάσπαλι είναι ο πρώτος ξένος παίχτης που φόρεσε τις φανέλες τόσο του Ολυμπιακού, όσο και του Παναθηναικού. Είναι έτσι όμως;

Στην πρώτη του συμμετοχή στα Κύπελλα Ευρώπης, στο κύπελλο Πρωταθλητριών του 1960-61 ο Ολυμπιακός δεν ενισχύθηκε από ξένο παίχτη. 

Ύστερα ήρθαν τα χρόνια της παρακμής, η ομάδα δεν προκρινόταν στις Ευρωπαικές διοργανώσεις, η αποχώρηση των αδερφών Σπανουδάκη που κράταγαν το τμήμα μόνοι τους και ο υποβιβασμός στη Β' Εθνική.

Η έλευση του Φαίδωνα Ματθαίου στο τιμόνι της ομάδας σήμαινε εκτός από την αναγέννηση του Ολυμπιακού, τον ερχομό και των πρώτων ξένων παιχτών στην ομάδα.

Σεζόν 1966-67 και ο Φαίδωνας Ματθαίου με προσωπικές ενέργειες βρίσκει δυο Αμερικάνους που έκαναν την θητεία τους στην αμερικανική βάση, τον Στηβ Πλερόπουλο και τον Σπίρμον. 

Εκμεταλλεύεται το νομικό κενό για τους ξένους παίχτες στις μικρότερες κατηγορίες, δεν υπήρχε πρόβλεψη όπως στην Ά Εθνική, και ο Ολυμπιακός με ηγέτη τον Σπίρμον και ρεκόρ 25-1 κάνει περίπατο στο πρωτάθλημα της Β' κατηγορίας του 1966-67 και παίρνει το εισιτήριο για τη πρώτη κατηγορία ξανά.

Σπίρμον

Το 1972 ο Ολυμπιακός πρωτοστατεί στο κύμα υποδοχής των Ελληνοαμερικάνων παιχτών φέρνοντας στην Ελλάδα τους Γιατζόγλου, Καστρινάκη και Διάκουλα, το 1974 ολοκληρώνει την τετράδα με τον Πολ Μελίνι βάζοντας τα θεμέλια για την πανίσχυρη ομάδα της δεκαετίας του '70. Τον ακολούθησαν το σύνολο των Ελληνικών ομάδων σε αυτό τον δρόμο και η παρουσία αυτών των παιχτών σήμαινε ότι ο Ολυμπιακός θα είχε συνεχή παρουσία στην Ευρώπη άρα και την ευκαιρία να φέρει ξένους.

Το 1972 ο Ολυμπιακός ξαναβγήκε στην Ευρώπη, στο κύπελλο Κυπελλούχων, χωρίς όμως να ενισχυθεί από ξένους ξανά όπως και το 1960.

Η πρώτη φορά που ο Ολυμπιακός έφερε ξένους για τις Ευρωπαικές διοργανώσεις θα ήταν η επόμενη όμως. Και τι ξένους κιόλας...

Τη σεζόν 1973-74 πάλι για το κύπελλο Κυπελλούχων ο Ολυμπιακός έχει στις τάξεις του τον Τζόουνς (αγνώστων λοιπών στοιχείων) αλλά ο πρώτος ξένος είναι ένας από τους καλύτερους Αμερικάνους που έχουν παίξει στην Ευρώπη διαχρονικά. Για όσους δεν τον έχουν ακούσει αξίζει μια ιστορική αναδρομή.

Ο Τσάρλι Γιέλβερτον υπήρξε κολεγιακός αστέρας για τους Φόρνταμ Ραμς (το κολέγιο που πήγε και ο Μπράιντ Ντάνστον αρκετά χρόνια αργότερα) και η επιλογή του στο νο.25 στο ντραφτ του 1971 ήταν ένα φυσιολογικό γεγονός.

Έκανε πολύ καλή ρούκι σεζόν με τους Μπλέιζερς παίζοντας για 18 περίπου λεπτά σε κάθε ένα από τα 69 παιχνίδια που αγωνίστηκε, σκόραρε κοντά 8 πόντους ανα ματς, είχε 3 ριμπάουντς και 1.2 ασίστ. 

Ψηλό γκαρντ για την εποχή, αρκετά δυνατός, με ντρίμπλες που χάζευες και ένα θεόρατο jump shoot σήμα κατατεθέν πάνω από τον αμυντικό.

Σε ηλικία μόλις 24 χρονών όλα έδειχναν ότι μπορούσε να κάνει καριέρα στο ΝΒΑ για πολλά χρόνια μέχρι που ένα απρόβλεπτο γεγονός θα έβαζε τέλος στην καριέρα του στο ΝΒΑ για πάντα.

Το Σεπτέμβριο του 1972 αρνείται να σηκωθεί στον Αμερικάνικο εθνικό ύμνο πριν από ένα παιχνίδι κόντρα στους Σανς θέλοντας να διαμαρτυρηθεί για την παραμονή των Αμερικάνων στρατιωτών στο Βιετνάμ, η αποχώρηση των οποίων ήταν μια υπόσχεση του προέδρου Νίξον που δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Για άλλους η ενέργειά του αιτιολογήθηκε σαν μια πράξη στήριξης στον Γουίλι ΜακΚάρτερ που κόπηκε από τους Μπλέιζερς για λόγους απειθαρχίας. Ο Γιέλβερτον θεώρησε ότι ο ΜακΚάρτερ αντιμετωπίστηκε με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που έπρεπε εξ'αιτίας του χρώματός του.

Όπως και να έχει πάντως τιμωρήθηκε με αποκλεισμό και έβγαλε τη χρονιά στο EBA, το μετέπειτα CBA, το μικρότερο πρωτάθλημα στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Την επόμενη χρονιά έγινε ο πρώτος ξένος (μαζί με τον Τζόουνς) που έπαιξε στις Ευρωπαικές διοργανώσεις για τον Ολυμπιακό και μόνο σαν λαχείο μπορεί να πάρει κανείς την περίπτωσή του. Ο Ολυμπιακός είχε στα 25 του έναν παίχτη που αν ήταν στο ΝΒΑ θα είχε άνετα 10-15 πόντους μέσο όρο και ούτε να κοιτάξει προς την Ευρώπη δεν θα ήθελε.

Οι Γιέλβερτον και Τζόουνς μαζί με τους Γιατζόγλου, Καστρινάκη και Διάκουλα συγκρότησαν μια πολύ δυνατή 5αδα για τον Ολυμπιακό που μπορεί και να μην ήξερε και ο ίδιος πόσο καλή ομάδα είχε σε εκείνο το Κυπελλούχων.

Στο ξεκίνημα μέσα στη Βουδαπέστη κόντρα στη ΜΑΦΚ ο Ολυμπιακός πήρε την ισοπαλία με 67-67 με τον Γιέλβερτον να σκοράρει 12 πόντους. Πρώτοι σκόρερς οι Τζόουνς και Καστρινάκης με 17 και 16 αντίστοιχα.

Και προκρίθηκε στη ρεβάνς (15 Νοεμβρίου του 1973) με το άνετο 70-56 και τον Γέλβερτον να είναι αυτή τη φορά ο πρώτος σκόρερ με 19.

Η πρόκριση στους 12 του Κυπελλούχων έφερνε στο δρόμο της ομάδας την πολύ δυνατή ΤΣΣΚΑ Σόφιας που ήταν η μισή Εθνική Βουλγαρίας της εποχής.

Οι Βούλγαροι ανέτρεψαν με το 79-69 της Σόφιας την διαφορά των 8 πόντων που είχε νικήσει ο Ολυμπιακός στην Αθήνα (67-59) και προκρίθηκαν στην 6αδα που αποκλείστηκαν πετυχαίνοντας όμως και μια νίκη κόντρα στην ομάδα που κατέκτησε το Κυπελλούχων, τον Ερυθρό Αστέρα. Αυτό κάτι λέει και για την δυναμικότητα του Ολυμπιακού εκείνη τη χρονιά.

Ο Γιέλβερτον σκόραρε 9 και 23 πόντους και ολοκλήρωσε την παρουσία του στον Ολυμπιακό μετά από 4 μόνο ματς με 17 πόντους ανά παιχνίδι πρώτος σκόρερ του Ολυμπιακού στην Ευρώπη, 16.5 είχε ο Τζόουνς και 12 ο Στηβ Γιατζόγλου, αυτοί ήταν οι τρεις πρώτοι.

Μετά τη σύντομη Ευρωπαική του περιπέτεια γύρισε στην Αμερική χωρίς να έχει τις καλύτερες εντυπώσεις. 
Φανταστείτε ότι ο έντονα πολιτικοποιημένος Γιέλβερτον που έχει αποκλειστεί από το ΝΒΑ έπεσε σε μια εποχή με έντονες ταραχές στην Αθήνα, για παράδειγμα το ματς με τους Ούγγρους στη Γλυφάδα έγινε με την εξέγερση στο Πολυτεχνείο να έχει ήδη ξεκινήσει.

Γύρισε στην Αμερική και οδηγούσε ταξί για ένα διάστημα μέχρι να τον φωνάξει ο Σάντρο Γκάμπα στη Βαρέζε με την οποία έγραψε ιστορία στα Ευρωπαικά γήπεδα κερδίζοντας ένα κύπελλο Πρωταθλητριών κόντρα στη Ρεάλ το 1975 (10 πόντους στον τελικό), ένα πρωτάθλημα Ιταλίας το 1979 και έχοντας συμμετοχή σε άλλους δύο τελικούς Πρωταθλητριών το 1978 και το 1979.

Έπαιξε στην Ιταλία μέχρι το 1987 στα 39 του σαν παίχτης-προπονητής (με μικρά διαλείμματα σε ένα από τα οποία βρέθηκε στην Ελβετία) και μετά το τέλος της καριέρας του, το 2008,  είδε το όνομα του να βρίσκεται μεταξύ των 105 υποψήφιων για τους 50 Greatest Euroleague Contributors που ανακοίνωσε η Ευρωλίγκα.

Ένα άλλο ωραίο tip για τον Γιέλβερτον είναι ότι θεωρείται ένας από τους μέντορες του Κόμπε Μπράιαντ όταν τον είχε υπό την προστασία του σε κάποιο καμπ για παιδιά που ήταν προπονητής.

Είναι γνωστό ότι ο πατέρας του Κόμπε, Τζόε, έπαιξε στην Ιταλία, αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι όταν ο Κόμπε πήγε από το Λύκειο στο ΝΒΑ κατ'ευθείαν, ο Τζόε έστειλε στον Γιέλβερτον διάφορα προιόντα από τον σπόνσορα του μικρού Κόμπε μαζί με τα ευχαριστήρια του.

Σήμερα ο Τσάρλι Γιέλβερτον ζει στην Ιταλία διδάσκοντας μπάσκετ σε παιδιά και ταυτόχρονα κάνει αυτό που ήθελε να κάνει πάντα, παίζει μουσική με τη μπάντα του.

Η περίπτωση Γιέλβερτον ήταν μια φωτεινή εξαίρεση για τις συνήθειες της εποχής. 

Ο Ολυμπιακός άλλες χρονιές έμενε χωρίς να φέρει ξένους όπως έγινε στο Κυπελλούχων του 1975-76 στο οποίο η πρόκριση της ομάδας στην 8αδα έδειχνε ότι ο ελληνικός κορμός μαζί με μια μικρή ενίσχυση από την Αμερική θα ήταν ικανός να κάνει πράγματα, και άλλες έφερνε Αμερικάνους αγνώστου προελεύσεως όπως ήταν ο Κόνορς για το Πρωταθλητριών του 1976-77.

Ο Ολυμπιακός έμεινε τελευταίος στον όμιλο εκείνη τη χρονιά πράγμα που ήταν λογικό με αντιπάλους τις Μακάμπι Τελ-Αβιβ, Βίρτους και Δυνάμο Βουκουρεστίου, ο δε Κόνορς έκανε την καλύτερη του εμφάνιση με τη Βίρτους στη Μπολόνια με 22 πόντους.

Τη σεζόν 1977-78 ο Ολυμπιακός επιστρέφει στο Κυπελλούχων και φέρνει έναν ακόμα Αμερικάνο με συνηθισμένο επώνυμο, τον Μπράουν που ο αστικός θρύλος λέει ότι υπηρετούσε τη θητεία του στην Αμερικάνικη βάση αλλά τον ανακάλυψαν παίχτες της ομάδας να βολτάρει στη Γλυφάφα κάνοντας εκεί το κονέ.

Η ομάδα ανατρέπει στον πρώτο γύρο το -19 της ήττας στο Τελ-Αβίβ από τη Χάποελ με διαφορά 20 πόντων στο Παπαστράτειο και πήρε την πρόκριση για την επόμενη φάση. Από αυτό το ματς είναι το βίντεο, ο Μπράουν είναι ο θηριώδης τύπος με το 13.

Στον επόμενο γύρο ο Ολυμπιακός νικά με 78-72 τη Σινούντινε Βίρτους Μπολόνια στο πρώτο ματς, αλλά χάνει με 78-61 και αποκλείεται, με τους Ιταλούς να φθάνουν στον τελικό εκείνη τη χρονιά.
Ο Μπράουν έβαλε συνολικά 44 πόντους στα τέσσερα ματς, το γεγονός ότι ο Ολυμπιακός νίκησε τη Βίρτους που έπαιξε τελικό εκείνη τη χρονιά και είχε σκορ πρόκρισης για 30 λεπτά μέσα στη Μπολόνια έδειχνε ότι η ομάδα ήταν σε πολύ υψηλό επίπεδο με την απόδειξη να έρχεται μόλις έναν χρόνο μετά.

Τζέρι Τζένκινς

Ο Τζέρι Τζένκινς είναι ο, με διαφορά, πιο γνωστός ξένος του Ολυμπιακού της προ Α1 εποχής για δυο λόγους.
Πρώτον, γιατί το όνομα συνδέθηκε με την πρόκριση του Ολυμπιακού στο Final Six του Πρωταθλητριών το 1979.
Και δεύτερον, γιατί έχει παίξει τριπλάσια ή τετραπλάσια παιχνίδια με τη φανέλα του Ολυμπιακού σε σχέση με τον αμέσως επόμενο ξένο παίχτη της εποχής, 16 συνολικά.

Ο Τζένκινς ήταν All American στα χρόνια του high school, έγινε ο πρώτος έγχρωμος παίχτης στο Missisipi State μετέπειτα με πολύ καλές χρονιές αλλά δεν επιλέχθηκε στα ντραφτς.
Παρόλα αυτά υπέγραψε συμβόλαιο με τους New Orleans Jazz αλλά κόπηκε πριν προλάβει να παίξει έστω ένα ματς στα γήπεδα του ΝΒΑ.

Στην Ευρώπη τα ίχνη του τα βρίσκουμε για πρώτη φορά στον ....Παναθηναικό με τον οποίο έπαιξε στο Πρωταθλητριών του 1977-78 χωρίς όμως να καταφέρει να περάσει τον όμιλο.
Την επόμενη σεζόν ο Ολυμπιακός πήγε σε μια δοκιμασμένη λύση, ο Τζένινκς συνέθεσε ένα εκπληκτικό δίδυμο στα forwards με τον Παύλο Διάκουλα και προσέφερε πολύ ωραίο σουτ αλλά και παιχνίδι μέσα στο καλάθι.
Έκανε μεγάλα παιχνίδια με την ομάδα, σκόραρε 27 πόντους στο ματς κλειδί κόντρα στη ΛεΜαν στο Παπαστράτειο στον πρώτο γύρο και άλλους 24 στο ματς-πρόκριση με τη Γκαντνσκ.
Στη μοναδική νίκη του Ολυμπιακού στον όμιλο του Final Six κόντρα στη Μακάμπι ήταν και πάλι ο κορυφαίος με 21 πόντους.

Μετά τον Ολυμπιακό, και αφού έκανε τον μπάρμαν για ένα διάστημα στην Αθηναική νύχτα, μετακόμισε στο Αγγλικό πρωτάθλημα για πολλά χρόνια. 
Βοήθησε αρκετές ομάδες να πάρουν το πρωτάθλημα και ατομικά έφτασε να είναι ο πρώτος σκόρερ όλων των εποχών του Αγγλικού πρωταθλήματος αλλά και να έχει το ρεκόρ πόντων σε ένα ματς με 51 για καιρό.
Μετά τη λήξη της καριέρας του έγινε προπονητής σε πολλές Αγγλικές ομάδες και μέχρι και σήμερα ασχολείται με την προπονητική ιδιαίτερα σε καμπς για μικρά παιδιά.


Μετά από τη σεζόν σταθμό στην ιστορία της ομάδας του 1978-79, την επόμενη σεζόν ο Ολυμπιακός ήταν στο Κύπελλο Κόρατς έχοντας τον Αμερικάνο Μπάτον στη σύνθεσή του.
Η ομάδα βγήκε 2η στον όμιλό της για τη φάση των 16 και αποκλείστηκε, οι 4 πρώτοι από κάθε όμιλο περνούσαν στον ημιτελικό, ο Μπάτον είχε καλές στιγμές όπως κόντρα στη Μπανταλόνα στο Παπαστράτειο με 27 πόντους αλλά και κακές, ήταν ο μοιραίος παίχτης στην καθοριστική ήττα κόντρα στην Ιταλική Αριγκόνι.

Η δεκαετία του '80 βρίσκει τον Ολυμπιακό στο Κύπελλο Κόρατς αποκλειστικά, κάποιες χρονιές μάλιστα χωρίς την ενίσχυση ξένων όπως τις σεζόν 1980-81 και 1986-87.
Το 1981-82 ένας ακόμα Μπράουν είναι στο ρόστερ με τον Ολυμπιακό να αποκλείεται από την πρώτη κιόλας φάση όταν έχασε στο Βέλγιο από τη Μάες Πιλς με 96-60, σκορ που ανέτρεψε το +19 του Ολυμπιακού στο πρώτο ματς.

Η τελευταία φορά που ο Ολυμπιακός ενισχύθηκε με ξένο παίχτη πριν από το 1988-89 ήταν τη σεζόν 1982-83.
Ο Κιθ Γουόλποκ (ή Γούλφοκ) είχε παίξει με τον Παναθηναικό δύο χρονιές από το 1980 μέχρι το 1982.

Το 1982 γίνεται ο δεύτερος Αμερικάνος (μετά τον Τζένκινς) που παίζει και στους δύο αιωνίους. Ενισχύει τον Ολυμπιακό στο Κύπελλο Κόρατς του 1982-83 αλλά η πορεία της ομάδας είναι σύντομη με έναν γρήγορο αποκλεισμό από την Ολλανδική Έλμεξ Λέιντεν στην πρώτη φάση.